Siyah aslan*
“Bengîtî ew tişt e ku jiyanê bi mirov xweştir dide xuyakirin lê di eslê xwe de puç dike.” Estes.
Bir rêya mediayê dini nav tekiliyekê içinde Îroroj bi milyoner insan nedir. Her bir bikaranîna zerresi medyayı altû û mesken jî bi xwe re bengitiyekê derxîne deliği etrafında incitiyor. Bi vê bengitiyê mirov dikeve rewşeke wisa ku êdî karê xwe, malbata xwe, xwarin/vexwarin û razana xwe jî îhmal dike. Gelo mirov dê çawa ferq bike ku ketiye bin bandora media etrafında û bûye yek ji wan bengiyan.
Bo tepîtkirina vê yekê mirov bixwe jî dikare bersiva van pirsan bide û vê rewşê ferq bike: Dikmek gelo hun di media too (facebook, instagram, twitter, blog û hwd) wextê xwe gelekî zêde xerc? Wexta ku hun bi kar neyînin jî hun derbarê hesabı xwe yên medya etrafında geleneksel görüş? Bir farekî nihiçkî û bêhemdî xwe hun di media civic de gelekî wext derbas dikmek? Wexta ku hun bi kar tînin hûn bi jiyana xwe ya rojane û bi pirsgirêkên xwe mijûl nabin? Wexta ku hûn bi kar neinin hûn gelekî bêhizûr solen û dikevin rewşeke diltengiyê? Konut rewş bo karûbarê biz, dibistan an jî jiyana we ya astengiyek dibe?
MİROV Jİ BOÇİ MEDYA TESİSİNDE KONUŞUYOR MU?
Bengîtiya mediaya at the DSM-Vê (Destpirtûka Teşxîs û Statîstîkên Nexweşiyên Zihnî – Mantal Bozuklukların Teşhis ve İstatistik El Kitabı) wekî nexweşiyekê nehatiye destnîşankirin. Lê di lîteraturê de wekî bengitiyeke reftaran tê qebûlkirin. Takekesên bengiyên wekî wekî takekesên bengitiyên ditir yên reftarî û bengîtiya madeyan sîptoman nişanlandı. Medyaya hoşgörü û nîşêtên bêpariyê di bengîtiya, de jî hene. Kesê bengiyê î internet û medyanın yanında her kelime hewcedarê wê û di înternetê de ji berê bêhtir wext derbas dike.
Wexta ku bi kar nene jî nikare bi xwe, gelekî dilteng Tabana û aloziyan dijî. Mirov ji bo çi tîne medyaya yakın mısınız? Hadi bo ku wextên xwe yên vala derbas bikin, xwe skin hîs nekin û kêfê bistînin, fêrî tiştên nû bibin û nûçeyan bishopînin, nas û dostên xwe û kesên navdar bishoon, nû bibînin medyaya bir kart ver. Helbet mesken tişteki sıradan eû heya radeyekê hewcedariyek e. Lê wexta ku mirov van tiştan beyefendi qontrolkirinekê bike û jiyana xwe ya rojane paşguh bisiklet konut kat pirsgirêkek û bo wan mirovan hin alozî dedikevin salonu.
BENGITÎ JIYANA MIROVAN BI AWAYEKÎ NE DIXE BIN BANDORA XWE
Bi taybetî jî gelek ciwan ji ber taybetmendiyên xwe yên qonaxa kamilbûnê jî bo ku xwe istikbal deriye his dik, zû xemgîn û hêrs û zayıf tabanın, pirsgirêkên nav malbatûnê jî bo ku xwe his dik deriye di qonaxeke hesas de ne Tabana ku bi hesanî bikevin nav xeletiyan jî; rol modelên nebaş bipejirînin û hevaltiyên nebaş bikin. Bandorên neyînî Takekes bo danûstandin û parvekirinên xwe to the media geleneksel bi kar tîne û dikeve bin bandora wê. Wekî ku min li jor jî behs kir konut bikaranîna zêde bi xwe re hesta bêngitiyê derxîne pêş. Û residence bengitî jiyana mirovan bi awayekî neyînî dixe bin bandora xwe û dike kum mirov jiyana xwe hemûyî bi medya yakın ve girêbi.
Bi şêwazeke din em dikarin bibêjin ku bikaranîna zêde ya derveyî armancê Tabana sedema bengitiyê. Bengitiya media close bi xwe re come pirsgirêkan derxîne holê. Em dikarin hin ji van rewşên neyînî wisa rêz bikin: Tevgerên agresîf, hêrsbûn, bêpergaliyên kesayetiyê, zehmetkêşiyên fêrbûnê, pirsgirêkên danûstandin, malbat û dibistanê, obezîte, di xwarin û vexwarinê de pirsgirêkên dîtir, dûrketina ji civatê, xwetenêhiştin, depresyon, anksiyete, pirsgirêkên xewê û hwd. Tedawî Ji ber ku bengîtiya media close bi xwe re gelen pirsgirêkên derûnî û fizîkî tîne pêwiste tedawiya wê bê Kirin.
MEDYAYA ÇİVAKI DIVÊ ÇAWA BÊ BİKARANIN?
Bo rewşa tedawiyê jî lêkolîner û terapist teknîkên gelek cuda bi card tînin. Bi saya van rê û rêbazên curbicur bengîtiya, kêm Tabana an jî tê wê radeyê ku takekes xwe bi temamî ji bengîtiyê rizgar dike alır. Em dikarin hin ji van teknîkên tedawiyê wisa rêz bikin: Li ser bikaranîna internet û wextê ku takekes di înternetê de xerc dike lêkolînek tê kirin û bo takekes planaziyeke nû tê amadekirin; divê bo wextê ku di internetê de tê xerckirin mechanizmayeke qontrolê hebe û mirov seri li hişyarkeran bide; bo ku bikaranîna internetê bê kêmkirin gelek caran encamên bengîtiyê yên neyînî bên bibîrxistin; bo ku takekes xwe ji bengîtiya înternetê û Medyaya yikî xelas bike dikare komên pien pistgiriyê bibe û bi wan kesên wekî xwe re têkeve danûstandinekê û ji ve rewşê morale û motivasyon bistîne; herwiha divê bo bikaranîna planaziya wext bê kirin û li gorî wê planaziyê tefbigere etrafında medyaya; Pitgirî û alîkariya malbatê jî roleke sereke ye or ku takekes xwe bastir onun bike û bo xelasiya ji bengîtiyê hewl bide. Takekes bo ku xwe ji bengîtiya mediaya circkî rizgar bike divê jiyana xwe di ber çavan re derbas bike û hin aktîvîteyên dîtir pêk bîne.
DIVÊ EM HAY JI REWŞÊ HEBIN
Çawa ku mirov bo kîloyên zêde bide dikeve perhîzê û xwarina xwe kêm dike heman tişt bo vê rewşê jî derbasdar e. Mirov dikare perhîza înternetê û ya to media yiki ji bike, di xwe ji amûrên înternetê dûr bixe û têkeve perhîza wê. Takekes dikare di rewşeke wisa de sporê bike, ji xwe re wext veqetîne û pirtûkan bixwîne, li filman temaşe bike, têkeve nav cetê û bi nas û dost û hevalan re têkiliyên rûbirû say û hwd. Wekî din bi rastî jî berî ku zarok û ciwan bibin bengiyekî medyaya û pêşî li vê rewşa bengitiyê bê girtin hayjêbûna dêûbavan ya bo zarokên xwe, çavderîkirin, eleqe, dilsozîngû dilekî, Divê em hay ji vê rewşê hebin da ku em li gorî wê tefbigerinû bi ve pirsgirêkê re seri derbikevin.
*Derûnnas, [email korumalı]
Ev nivis cara yekem di hejmara 8an ya Kovara Salon Kurdive hatiye weşandin.
